BeYzAdE_05
Admin
 | Konu: 116 Yıl Önce Karikatür Krizi ve Sultan Abdülhamid  Ptsi Mart 30, 2009 9:23 am | |
| Hz.
Peygamber'e hakaret içeren karikatür krizinin bir benzeri 116 yıl önce
yaşandı. Abdulhamit, Müslümanları rencide eden piyes yüzünden Fransa'ya
ültimatom verdi.
Danimarka ve Norveç'in tetiklediği Hz. Peygamberimiz'e hakaret eden
karikatür krizi Osmanlı döneminde de yaşandı. Bundan 116 yıl önce de,
Fransız Henri de Bourneir'in yazdığı "Muhammed" adlı piyes de benzer
bir infial meydana getirmişti. O zaman İslam dünyasının siyasi
otoritesini Sultan II. Abdulhamit temsil ediyordu. Fransa'nın tanınmış
simalarından Bourneir'in Paris tiyatrolarında sahneye koydurmak
istediği piyes, Sultan Abdulhamit'in büyük tepkisiyle karşılaştı. Konu,
Fransa ve Osmanlı Devleti arasında ciddi bir krize dönüştü.
Araştırmacı-yazar Ahmet Uçar, "II Ahdülhamit'in Avrupa Sahnelerine
Müdahalesi Dünya'ya Konan Ambargo" başlığıyla 1997'de, Tarih ve
Medeniyet Dergisi'nin 36. sayısında yayınladığı makalede, belgelerle
gelişmeler anlatıldı.
NOTA ÜSTÜNE NOTA
Sözkonusu tiyatro oyununun Fransa, İngiltere ve Amerika'da sahneye
konulması bekleniyordu. Piyesle ilgili biletler ve davetiyeler
basılmıştı. Hz. Peygamber'i tahkir eden piyesten Bab-ı Ali Hükümeti ve
Sultan Abdulhamit derhal haberdar edildi. Osmanlı Dışişleri Bakanlığı
ile Osmanlı'nın Paris'teki elçiliği arasında bir dizi yazışma başladı.
Yazışmaların başlığı "Hz. Muhammed Aleyhisselatü vesselam hazretlerinin
nam-ı kudsiyelerine karşı tertip olunan oyuna dair" şeklindeydi.
Yazışmalarda 'facia-i mahude' olarak nitelen piyesin oynatılmaması için
her türlü girişimin yapılması bildiriliyordu. Hz. Peygamber'in tahkir
edilmesi karşısında aslan gibi kükreyen Sultan Abdulhamit, Fransa'nın
İstanbul'daki Büyükelçisi Kont Montebella aracılığıyla Fransa
Hükümeti'ne sert uyarılarda bulundu. Paris Büyükelçisi Esad Paşa derhal
Fransız Hariciyesi ve Eğitim Bakanlığı'na başvurdu. Fransa Eğitim
Bakanlığı'nın 'hakaret-name'de bazı değişiklikler yapılması suretiyle
sahneye konulması yönündeki teklifi de Abdulhamit'ten red cevabı aldı.
Oyun hiçbir şekilde sahneye konmamalıydı. Sultan Abdulhamit, oyunun
sahnelenmesi halinde Osmanlı-Fransız ilişkilerinin son bulacağı
ültimatomunu Fransız Büyükelçisi Montebello aracılığıyla Fransa
Hükümetine bir kez daha bildirdi.
AMERİKA CESARET EDEMEDİ
Osmanlı Devleti ile bozuşmayı göze alamayan Fransa Hükümeti köşeye
sıkışmıştı. Konu Fransız Kabinesi'nde tartışıldı. Kabinenin kararı
'hakaret-name'nin Fransa'da hiçbir tiyatroda sahnelenmemesi yönündeydi.
Fransızların verdiği karar Fransa Sefiri Montebello tarafından 22 Mart
1890'da Osmanlı Dışişlerş Bakanlığı'na bildiriliyordu. Sefir,
hükümetinin kararının acilen Sultan Abdulhamit'e iletilmesini rica
ediyordu. Sefir, telgrafında "Hazret-i Hünkar'ın Hükümetim tarafından
alınan bu kararı, hem kendilerine hem de Osmanlı Hükümeti'ne karşı
hükümetimin dostluğuna bir delil olarak değerlendireceğine inanıyorum.
Bu karar yeniden başlayacak dostluğumuzun teminatı olur ümidindeyim"
diyordu. Fransa ile Osmanlı Devleti arasındaki kriz böylece sona
ermişti. Sultan Abdulhamit, Fransa Cumhurbaşkanı Sadi Carnot'ya bir
nişan vererek karardan duyduğu memnuniyeti ifade ediyordu. Ne var ki
Mösyö Bornier, 'hakaretname'sini İngiltere'de sahneye koymak için
girişimlerde bulundu. Ancak Abdulhamit'in müdahalesi üzerine İngiltere
de oyunu yasakladı. İslam Peygamberi'ne hakaret etmekte ısrar eden
Bornier, bu kez de, 1892'de Amerika'yı şovuna alet etmek istedi.
Osmanlı'nın Amerika sefiri Mavroyani'nin oyunun sahnelenmemesi için
verdiği mücadele de sonuç verdi. Bornier'in 'hakaret-name'si Amerikan
tiyatrolarından da kendine sahne bulamadı.
ÜLTİMATOM KORKUTTU
Sultan Abdulhamit daha önce de Voltaire'nin yazdığı "Muhammed yahut
Taassup" adlı piyesinin Fransa'da sahnelenmemesi içinde sert uyarılarda
bulunmuştu. Fransızlar oyunu sahneden kaldırmışlar, ancak oyun
İngiltere'de oynanmıştı. İngiltere'ye de ültimatom veren Sultan
Abdulhamit, oyunun durdurulmaması halinde, Halife sıfatıyla bir
beyanname yazarak İslam dünyasının her yerinde yayınlanacağını ve
dağıtacağı uyarısında bulundu.
İngiltere'nin sömürgelerinde, başta Hindistan olmak üzere 70-80 milyon
Müslüman yaşıyordu. Bu rakamlar Osmanlı Müslümanlarının yedi sekiz
katıydı. Abdulhamit'in ültimatomu etkili oldu. Müslüman sömürgelerinde
sorun istemeyen İngiltere, 'hakaretname'yi sahneden kaldırttı. | |
|
