TANIM
Yazı dili olmayan toplumlarda sözle aktarılan kültür birikimi halk
edebiyatını oluşturur. Bütün toplumlar belli dönemlerde bu tür ürünler
vermiştir. Halk edebiyatı gelişmiş toplumlarda da yazılı edebiyatla
birlikte varlığını sürdürür. Halk edebiyatının başlıca biçimleri halk
şarkısı, halk türküsü, halk öyküsü, söylenceler, atasözü, bilmeceler ve
büyülerdir.
TÜRK HALK EDEBİYATI
Türklerin İslam dinini kabul etmelerinden sonra, halk arasında İslam
öncesi Türk edebiyatı geleneğinin sürdürülmesiyle gelişen edebiyat
türüdür. Türklerin İslam öncesi toplumsal yaşamlarında yönetenler ve
yönetilenler arasında anlayış, düşünce ve ideal bakımından büyük
farklılıklar yoktu. Ozanların sazla çalarak söyledikleri aşk ve doğa şiirleri, destan ve sagular bütün Türklerin duygularına sesleniyordu.
İslamiyet’in kabulünden sonra bu birlik bozuldu. Kentlerde kurulan
medreselerde yetişenler kendilerini halktan ayrı tutmaya başladılar.
Ayrıca yönetim, siyaset ve askerlik alanındaki etkinlikleri nedeniyle
bazen devlet ve saray korumasında olan bir sınıf ortaya çıktı.
Divan Edebiyatı bu kesimden insanların duygu, düşünce ve zevklerini
yansıtırken, Halk Edebiyatı bunların dışındaki kitlelerin beğeni,
düşünce ve ideallerini yansıtma aracı oldu. Ama gerçek anlamda halk
edebiyatı kavramı ancak 2’nci Meşrutiyet’ten sonra yerleşti ve halk
geleneklerinin ürünleri olan yapıtlar bu dönemden sonra "Halk
Edebiyatı" olarak adlandırılmaya başlandı.
Bu yapıtlar, genellikle öğrenim görmemiş köylüler, kasabalılar ya da
kentliler ile yeniçeri ve tekke çevreleri gibi yine halktan kopmamış
zümreler arasında, zaman içinde dinin, tasavvufun, tarikatların ve
Divan Edebiyatı’nın etkisiyle değişikliklere uğramış eserlerdir.
İslamiyet’in kabulünden sonra anonim halk edebiyatının temel ürünleri
sayılan atasözü, destan, masal, bilmece, mani, türkü, ağıt, mesnevi
gibi türlerde büyük gelişme görüldü. Türk Halk Edebiyatı’nın ilk gerçek
örnekleri Karahanlılar döneminde ortaya çıktı.
Kaşgarlı Mahmud’un "Divanü Lügati’t Türk" adlı eserindeki manzum
örnekler Türk halk şiirinin temel biçimi olan dörtlüklerle söylenmiş ve
genellikle yedili, sekizli ve on ikili hece ölçüleriyle düzenlenmişti.
Bu eserde atasözleri de bulunuyordu. Yine Karahanlılar döneminde
oluşmuş "Satuk Buğra Halk Destanı" ve 11 ve 12’nci yüzyıllarda
Türkistan’da Yedisu bölgesinde doğduğu sanılan eski Türk destanlarından
motifler taşıyan Manas Destanı da bu dönem halk edebiyatının önemli
eserleri arasındadır.
Perş. Nis. 02, 2009 4:32 pm tarafından 
