Aşık-Tekke Edebiyatı
AŞIK EDEBİYATI
Âşık,Türk Halk Edebiyatında XVI. yy'ın başından itibaren görülen şair
tipidir.Âşığın şairlik gücünü rüyasında pirin sunduğu "âşk badesini"
içmekle ve "sevgilisinin hayalini" görmekle kazandığına inanılır.
Rüya da genellikle âşık adayının karşısına bir sevgili veya saz
çıkmaktadır.Rüyaların süsü ak sakallı bir derviş ve bazen bir bazen üç
dolu bardaktır.Bardağın rüyada tas halinde görülmesine de sık sık
rastlanır.Ozanlara rüyada sunulan tasların içindeki mayilere aşk dolusu
denir. Fars Edebiyatı'nın etkisiyle bâde adını da
almaktadır.Bunlar;erlik, pirlik ve âşk badesi diye adlandırılırlar.
Âşıklarımız genellikle bir usta âşığın yanında yetişirler.Ondan hem
usta deyişlerini hem de sanatın icrasına ilişkin yol ve yöntemleri
öğrenirler.Âşık meclislerinde,kahvelerde bu ustaların sanatlarını icra
ediş biçimlerini yeterince kavradıktan sonra,ustalaşan ozanlarda
kendilerine çırak alırlar ve gelenek bu şekilde devam eder.
Âşık,bilgi,duygu ve becerisini yaptığı atışmalarda
gösterir.Atışmalardaki amaç;yarışmak ve kazanmaktır.Atışmalarda en az
iki âşık karşı karşıya gelir. Mecliste bulunan saygın bir kişinin ya da
usta bir ozanın ayak söylemesiyle atışma başlar.Ayağa uygun dörtlük
söyleyemeyen âşığın yenilgisiyle atışma sona erer.
Âşık Edebiyatının başlıca unsurlarından birisini hikâye anlatma
oluşturur.Saz şairleri içerisinde geleneğe bağlı olanların çoğu âşık
meclislerinde hikâye anlatırlar.Bir kısım usta saz şairleri ise,bir
yandan usta malı halk hikâyeleri anlatırken bir yandan da kendi
düzdükleri hikâyeleri anlatırlar.Çıldırlı Âşık Şenlik,Ercişli
Emrah,Sabit Müdami geleneğe bu yanıyla katkıda bulunmuş saz şairleridir.
Tonguzların Şaman,Moğol ve Baryatlar'ın Bo veya Bugue,Yakutların
Oyun,Oğuzların Ozan dedikleri bu geleneğin temsilcileri toplumun yaşam
biçimlerini düşünce ve duygularını, olaylara bakış açılarını
şiirleriyle dile getirmişlerdir.
Yunus Emre,Pir Sultan Abdal,Köroğlu,Dadaloğlu,Karacaoğlan,Erzurumlu
Emrah,Ercişli Emrah,Dertli,Aşık Veysel bu geleneğin en önemli
temsilcileri olmuştur.Aşıklık geleneği Anadolu coğrafyasında bugün de
canlı olarak yaşatılmaktadır.
TEKKE ŞİİRİ
Tekke şiiri, dini ve tasavvufi halk şiiri adı ile de anılmakta olup XI.
ve XII.yy'larda tanrı aşkı ve ahiret duygularını dile getiren aşıkların
yarattığı bir edebiyat türünün ürünüdür.Dini ve tasavvufi halk şiirinin
en önemli ustaları Ahmet Yesevi, Yunus Emre, Hacı Bayram-ı Veli vb.dir.
Perş. Nis. 02, 2009 4:32 pm tarafından 
