Osmanlı Kuruluş Dönemi

Admin

Osmanli Beyliginin Kurulusu; Osman Bey, Oguz
asiretlerinin ittifakiyla basa geçtikten sonra, siyasî ve dinî bakimdan
Anadolu'nun en itibarli ve nüfuzlu tarikatlerinden Ahilerin mühim bir
sahsiyeti olan Seyh Edebali'nin kizi ile evlenerek, gücünü artirmis
idi. Bundan sonra Osman Gazi, Bizans'a karsi genisleme politikasini
uygulayarak, Inegöl, Karacahisar ve Yarhisar'i ele geçirdi ve bölgenin
mühim merkezlerinden olan Bilecik'i alarak, burayi beyligin merkezi
yapti (1299). Bu tarih devletin kurulus tarihi olarak kabul edilir.
Selçuklu Sultani III. Alaaddin Keykubad'in Ilhanli Hükümdari Gazan
Han'in kuvvetleri tarafindan tutulup, Iran'a götürülmesi üzerine
Selçuklu ümerasindan bazilari ve bölgedeki Türkmen beyleri Osman Bey'e
teveccüh göstermis; Oguz an'anesine göre onun hâkimiyetini tanimayi
kabul etmislerdir. Nitekim Oguz beyleri Oguz Han töresine göre tertip
edilen bir törende Osman Bey'in önünde diz çökerek, onun verdigi kimizi
içmek suretiyle tâbiyetlerini sunmuslardir. Ancak henüz küçük bir
beylik durumundaki Osmanogullarinin, seklen de olsa bu dönemde, Ilhanli
hâkimiyetini tanidiklari bilinmektedir. Osman Gazi, beyligini ilân
ettikten sonra idaresi altindaki bölgeleri bes kisma ayirarak buralari
güvendigi ve savaslarda yararlik gösteren kimselere tevcih etti. Oglu
Orhan'a Sultanönü, büyük kardesi Gündüz Bey'e Eskisehir'i, Aykut Alp'e
In-önü'yü, Hasan Alp'e Yarhisar'i ve Turgut Alp'e de Inegöl'ü verdi.
Diger oglu Alaaddin'e ise seyh Edebali'nin emin ve nazirliginda,
ailenin geçimi için, Bilecik ve havalisinin gelirleri tahsis
edildi.1302'de Bursa tekfurunun liderliginde birlesen Rum tekfurlarinin
Koyunhisar (Bafeon) savasinda agir bir maglûbiyet tatmalari, Osman
Bey'in Bursa ve Kocaeli taraflarina akinlar yapmasini oldukça
kolaylastirmisti. Bir taraftan Bursa öte taraftan Iznik Türk kusatmasi
altinda tutuluyordu. Ancak yaslilik sebebiyle Osman Bey, fetihler için
oglu Orhan'i görevlendirmisti. Nitekim 1324 yilinda Osman Bey vefat
etti ve oglu Orhan Bey Osmanli tahtina çikti.

Orhan Bey, 1326 yilinda Bursa'yi, uzun süren kusatmanin ardindan, ele
geçirince babasinin vasiyetini yerine getirerek, Osman Gazi'nin naasini
Bursa'ya nakletti ve burayi devletin yeni merkezi yapti. Orhan Bey'in
komutanlarindan Akçakoca ve Karamürsel ise Istanbul kiyilarina kadar
akinlarda bulunuyorlardi. Bu fetih ve akinlardan telâslanan Bizans
Imparatoru Andranikos büyük bir ordunun basinda Osmanlilara karsi
harekete geçtiyse de Maltepe (Palekanon) Savasi'nda agir bir yenilgi
aldi (1329). Bu zafer, Iznik ve Izmit'in ele geçirilmesini
kolaylastirmistir. Rumeliye Geçis; Karasi Beyliginde baslayan taht
mücadelelerinden istifade eden Orhan Bey, Balikesir ve civarini
topraklarina katarak, ileride gerçeklesecek olan Rumeli fetihleri için
mühim bir mevkiye sahip olmustur. Nitekim Karasi Beyliginin deniz gücü
ve Haci Il Bey, Evrenos Bey gibi degerli komutanlar artik Osmanlilarin
emrine girmislerdir. Bizans içindeki taht kavgalari ve Bulgar-Sirp
saldirilari karsisinda, gittikçe güçlenen Osmaogullarindan yardim
isteyen Kantakuzen'in talebi üzerine Orhan Bey'in oglu Süleyman, bir
orduyla Rumeli'ye geçti (1345). Edirne'yi kusatan Bulgar-Sirp
kuvvetlerini bozan Süleyman Pasa bu zaferin karsiliginda Gelibolu'daki
Çimpe Kalesi'ni Bizans'tan aldi. Böylece Osmanlilar ilk kez Rumeli
yakasinda bir üs elde etmis oluyordu (1356). Süleyman pasa Gelibolu'nun
ardindan Tekirdag'a kadar olan bölgeleri de ele geçirerek buralara
Anadolu'dan getirilen Türkmenleri yerlestirdi. Böylece Rumeli'de de
Türklesme hareketi baslamistir. Süleyman Pasa'nin ölümünden sonra
Rumeli'deki fetihler için kardesi Murat Bey görevlendirildi (1359).
Ancak 1362'de babasi Orhan Bey'in de ölümü üzerine Murat Bey, Bursa'ya
döndü ve Osmanlilarin 3. hükümdari olarak tahta çikti (1362).Rumeli ve
Balkanlarda Fetihler; I.Murat (Hüdavendigar) önce tahtta hak iddia eden
kardeslerini bertaraf etmekle ise basladi ve bu arada elden çikan
Ankara'yi yeniden aldi. Anadolu'da birligin saglanmasinin ardindan
Murat Hüdavendigar, inkitaya ugrayan Rumeli ve Balkanlarin fethine
yöneldi. Bu sirada Balkanlar karsiklik içindeydi. Bir taraftan Sirp
Hükümdari Düsan'in ölümü ile Sirplar arasinda iç mücadeleler
siddetlenmis, öte yandan Macar Krali Layos, Balkanlarda Ortadokslara
olan baskilari artirmisti. Evrenos ve Haci Il Bey komutasindaki
kuvvetler bu durumdan da yararlanarak Kesan'dan Dimetoka'ya kadar olan
yerleri fazla bir mukavemet görmeden ele geçirmislerdi. Sazlidere
Zaferi ile Edirne ve Filibe, Lala Sahin Pasa tarafindan fethedildi
(1363/4). Bu savaslarda Bulgarlarin yaninda yer alan Bizans baris
yapmak zorunda kaldi. Türk ilerleyisini durdurmak isteyen Macar,
Bulgar,Sirp ve Ulahlardan mütesekkil bir Haçli ordusu Macar Krali
Layos'un liderliginde Edirne üzerine yürüdü. Ancak Meriç sahilindeki
Sirp Sindigi denilen mevkiide, kalabalik Haçli ordusunu hazirliksiz
yakalayan 10 bin kisilik kuvvetiyle Haci Il Bey, büyük bir bozguna
ugratti (1364). Sirp Sindigi zaferiyle Osmanlilar, Balkanlardaki
fetihlerine hiz verdiler ve bunu kolaylastiracagi için Osmanli baskenti
Bursa'dan Edirne'ye nakledildi. Fetihler karsisinda çaresiz kalan
Bulgarlar Türk himayesini kabul etmek zorunda kaldilar (1369). Çirmen
Zaferi ile (1372) Bati Trakya ve Makedonya'nin bir kismi Osmanli
hâkimiyetine girdi ve Selanik ile Köstendil'in de ele geçirilmesinin
ardindan Sirp Krali Lazar, vergi verip, gerektiginde asker göndermek
sartiyla Osmanlilarla baris anlasmasi imzaladi(1374). Yaklasik on yil
süren mücadelede, Rumeli ve Balkanlarda fethedilen bölgelere
Anadolu'dan mütemadiyen Türk nüfus kaydirilarak bölgede demografik
dengeler Osmanlilar lehine degistirilmeye baslanmisti. Bu tarihten
sonra bir müddet Balkanlardaki fetihlere ara verilmis ve Anadolu'da
Türk birligini saglamlastirmaya yönelik düzenlemelere geçilmistir. Bu
maksatla I. Murat, oglu Bâyezid'i Germiyan beyinin kizi ile
evlendirmis; Tavsanli, Emet ve Simav gelinin çeyizi olarak Osmanlilara
verilmistir. Ayni sekilde Aksehir, Yalvaç, Beysehri gibi bazi sehir ve
kasabalar Hamidogullari'ndan para karsiligi satin alinmis,
Candarogullar da Osmanli hâkimiyetine girmisti. Artik Osmanlilarin
karsisinda tek bir güç kalmisti; Karamanogullari.

Admin

Alaaddin Ali Bey, Osmanlilarin yeniden Balkanlara
yönelmesini de firsat bilerek, harekete geçmis ancak I. Murat Konya
önlerinde Karamanogullarini yendiginde Karaman beyi af dilemek zorunda
kalmistir(1387)

Murat Hüdavendigar'in yeniden Rumeli'ye yönelmesiyle birlikte Nis ve
Sofya da dahil olmak üzere bütün Bulgaristan fethedildi.(1385/88).
Timurtas Pasa'nin Sirp kuvvetleri tarafindan baskina ugratilip,
yenilmesi üzerine cesaretlenen Bulgar, Leh, Çek ve Macar krallari da
Sirplarin yaninda yer aldilar. Fakat Çandarli Ali Pasa, Bulgar Krali
Sisman'i esir alarak Bulgarlari bu ittifakin disina atti. Buna ragmen
Haçli ordusu ilerleyisini sürdürünce, I. Murat ordusunun basina geçerek
düsmani Kosova'da karsiladi. I.Murat'in ogullari Bâyezid ve Yakup'un da
yer aldigi Osmanli birlikleri büyük bir zafer kazandi. Sirp Krali Lazar
ve oglu esir edilmis, düsman kuvvetlerinin büyük bir kismi imha
olmustu. (20 haziran 1389). Fakat I.Murat savas meydanini gezerken bir
Sirp tarafindan hançerlenerek sehit düstü. Bunun üzerine Sirp krali da
Osmanli askerleri tarafindan öldürüldü. Osmanlilar için Balkanlarda
tutunabilmek yolunda ölüm kalim savasi olarak görülen I.Kosova Zaferi
Sirplar tarafindan asla unutulmamistir. Günümüzde dahi masum Müslüman
halka yönelik vahsetin arkasinda bu maglûbiyetin ezikligi ve intikam
hissi yatmaktadir.

Anadolu'da Türk Birligi'nin Saglanmasi; I. Murat'in sehit edilmesinin
ardindan oglu Bâyezid, devlet adamlarinin ittifakiyla hükümdar ilân
edildi. Babasinin ölümünü firsat bilen Anadolu'daki beyliklerin
Osmanlilar'a biraktigi topraklari yeniden ele geçirmek maksadiyla
harekete geçtiklerini haber alan Bâyezid, süratle Anadolu'ya döndü.
1390 yilinda Germiyan, Aydin, Mentese ve Saruhan beylikleri ortadan
kaldirildi. Ertesi yil Hamidogullari Beyligi topraklari ele geçirildi
ve bu beyliklerin yer aldigi topraklarda Anadolu beylerbeyligi adiyla
idarî bir ünite olusturuldu. Ardindan Osmanlilarin en önemli rakip
olarak gördügü Karaman Beyligine yönelen Yildirim Bâyezid, Konya'yi
kusatti. Alaaddin Ali Bey'in baris talebi, Beysehir ve çevresinin
Osmanlilara birakilmasiyla kabul edildi.(1391). Fakat Yildirim
Bâyezid'in Mora ile ilgilenmesini firsat bilerek Ankara Sancak Beyi
Sari Timurtas Pasa'yi esir almasi üzerine, Yildirim Bâyezid, Alaaddin
Bey'e kesin bir darbe vurmaya karar verdi. Anadolu'ya geçen Yildirim,
üç gün süren savasin ardindan ele geçirilen Alaaddin Bey'i ortadan
kaldirdi ve topraklari Osmanlilara ülkesine dahil edildi(1397).
Karamanoglu tehlikesinin bertaraf edilmesiyle, Anadolu'da Osmanlilara
direnebilecek en güçlü devlet olarak Kadi Burhaneddin devleti kalmis
idi. Daha 1392 yilinda, Kadi Burhaneddin'in müttefiki durumundaki
Candaroglu Süleyman anî bir baskinla öldürülüp beyligin Kastamonu
subesi ortadan kaldirilmisti (1392). Ardindan, ertesi yil Amasya ve
Merzifon civari Osmanli hâkimiyetine alinmisti. Kadi Burhaneddin'in
1398'de Kara Yülük tarafindan öldürülmesi üzerine, ona bagli Sivas,
Tokat, Kayseri, Malatya gibi sehirler birer birer ele geçirildi.
Böylece Firat'in batisinda kalan Anadolu topraklari Osmanli sancagi
altinda birlestirilmis oluyordu.

Yildirim Bâyezid'in Istanbul Kusatmasi ve Balkanlardaki Fetihleri.
Yildirim Bâyezid'in Karaman seferine anlasma geregi katilan Bizans
Imparatoru V.Yuannis'in oglu Manuel'in, babasinin ölümü üzerine
anlasmayi çigneyerek Istanbul'a kaçmasi sebebiyle Yildirim, Istanbul'u
kusatmaya karar verdi. 1391'de baslayan ilk muhasara 1396 yilina kadar
sürdürüldü. Bu maksatla Istanbul Bogazi'nda Anadolu Hisari insa edildi.
Sehre dis yardimlarin gelmesini önlemeyi ve iase zorlugu altinda
savunmayi kirmayi hedefleyen bu muhasara Timur'un Anadolu'ya ulasmasina
kadar fasilalarla devam ettirilmistir. Bu kusatma sürerken bir yandan
da Yildirim, Bulgaristan, Arnavutluk ve Bosna taraflarinda fetih
hareketlerine devam etmekteydi. Kusatma altindaki Bizans'in da talebi
ile Türklere karsi yeni bir Haçli ittifaki olusturan Macar Krali
Sigismund, Ingiltere dahil bütün Avrupa devletlerinden topladigi 120
bin kisilik bir orduyla harekete geçti. Yildirim Bâyezid düsmani
sasirtan bir hizla Nigbolu Ovasi'nda düsmani karsiladi. 50-60 bin
kisilik Osmanli ordusu, sayica çok üstün olan Haçli ordusunu büyük bir
bozguna ugratti. Savas meydanindan kurtulabilenler, kaçarken Tuna'da
boguldular.(1396) Haçlilardan geriye sadece muazzam bir ganimet
kalmisti. Bu ganimetle, Edirne ve Bursa'da pek çok cami, medrese ve
imaret insa edilmistir. Zaferin ardindan, Eflâk, Bosna, Macaristan ve
Mora üzerine seferler düzenlendi. Itibari bu zaferle bir kat daha artan
Yildirim, Nigbolu dönüsünde Anadolu birligini kurmaya yönelik nihaî
adimlari atmaya baslayacaktir.

Ankara Savasi ve Fetret Devri: Yildirim Bâyezid, Firat boylarina kadar
topraklarini genislettigi sirada, Timur da Iran, Azerbaycan ve Irak'i
ele geçirmisti. Bazi Anadolu beyleri Timur'a siginirken, ülkeleri
istilâ edilen Celayirli Ahmet ve Karakoyunlu Kara Yusuf da Yildirim
Bâyezid'in yanina kaçmisti. Böylece her iki devlet biribirine sinir
komsusu olmus, ancak bu durum iki hükümdarin da Türk dünyasinin
liderligine oynamalari sebebiyle olumsuz neticeler dogurmustur. Timur,
Osmanlilara siginan Celayirli Ahmet ve Kara Yusuf'un iade edilmemesini
bahane edip Sivas'i kusatmis ve kendisine teslim edilmesine ragmen
sehiri tahrip etmisti(1400). Bu olaydan sonra da her iki hükümdar
arasinda mektuplasmalar devam etti. Fakat Timur'un, Anadolu
beyliklerine topraklarinin geri verilmesi ve bazi sehirlerin kendine
birakilmasi gibi talepleri Yildirim tarafindan reddedildi. Dolayisiyla
iki fatih için savas artik kaçinilmaz hâle gelmisti. 160 binlik
Timur'un ordusunu, 70 bin kisiyle Çubuk Ovasi'nda karsilayan Yildirim
Bâyezid, savasin baslarinda üstünlügü ele geçirdi. Ancak Timur'un
safinda eski beylerini gören bazi askerlerin saf degistirmesi ve Kara
Tatarlarin Osmanli ordusunun arkasini çevirmesi savasin talihini
degistirdi. Bir avuç askerle direnmeye çalisan Yildirim Bâyezid sonunda
esir edildi (26 Temmuz 1402). Ankara Savasi'ni kazanan Timur, Anadolu
beyliklerini tekrar ihya etti ve böylece Anadolu Türk birligi
parçalandi. Balkanlardaki Türk ilerleyisi durdugu gibi bir kisim
topraklar da elden çikti. Yildirim'in ogullari arasindaki taht
mücadeleleri Osmanli devletinin "Fetret Devri" boyunca 12 yil müddetle
devam etti. Sayet bu savas gerçeklesmemis olsaydi, hiçbir direnme gücü
kalmayan Istanbul büyük bir ihtimalle Yildirim Bâyezid zamaninda
Türklerin eline geçecekti. Dolayisiyla Ankara Savasi Osmanlilari en az
50 yil geriye götürmüstür.Esir düsen Yildirim Bâyezid, yedi ay boyunca
Timur'un yaninda sehir sehir dolastirildiktan sonra üzüntüsünden ecele
yenik düstü. Osmanli sehzadeleri tahtin sahibi olabilmek için kiyasiya
birbirleriyle mücadele etmeye basladilar. Bu mücadele Çelebi Mehmet'in
tek basina devlet idaresine hâkim olusuna kadar devam etti (1413).
Çelebi Mehmet kardesleri Süleyman, Isa ve Musa Çelebi'yi bertaraf
ettikten sonra Anadolu Türk birligini yeniden tesis etmek için çaba
sarf etti. Güçlenen Karamaogullarinin nüfuzunu kirdi, Karamanoglu
Mehmet Bey'in eline geçen Osmanli topraklarini geri aldi.
Candarogullari beyliginden Çankiri'yi ve ardindan Canik (Samsun)
bölgesini yeniden Osmanli ülkesine katti. Fakat Sehzade Mustafa ve
Simavna Kadisi oglu Seyh Bedreddin'in isyanlari ülkeyi
karistirmaktaydi.(1419) Sehzade Murat Rumeli ve Manisa'da ortaya çikan
bu isyani bastirdi, Seyh Bedreddin ve adamlari yakalanarak idam edildi.
Timur'un beraberinde götürdügü Mustafa Çelebi de Anadolu'ya döndügünde
tahtta hak iddia etmisti. Sehzade Mustafa'nin Selânik'te baslattigi
isyan bastirildi. Asi sehzade Bizans'a siginmak zorunda kaldi. Çelebi
Mehmet öldügü zaman Osmanli ülkesinde sükûnet büyük oranda tesis
edilmeye baslanmisti (1421).

Babasinin en büyük yardimcisi olan sehzade Murat tahta çiktigi zaman
Bizans tarafindan karsisina çikarilan amcasi Mustafa Çelebi'nin
isyanini bir kez daha bastirdi ve Bizans'i cezalandirmak için
Istanbul'u kusatti(1422). Bu defa küçük kardesi Sehzade Mustafa'nin
isyan haberini alan II.Murat, kusatmayi kaldirarak kardesini
cezalandirmak zorunda kaldi. Isyancilarin yaninda yer alan Anadolu
beyliklerine karsi harekete geçen II.Murat, Candaroglu Isfendiyar Bey'i
itaat altina aldi. Izmir Beyi Cüneyd'i ortadan kaldirip, Izmir, Aydin
ve Mentese civarini ele geçirdi. Germiyanoglu Yakub Bey'in çocugu
olmadigindan, topraklarini Osmanlilara birakmayi vasiyet etmisti. Onun
ölümüyle Germiyan ili de Osmanlilara katilmis oldu(1428). Balkanlarda
da durum Osmanlilar lehine düzelmeye basladi. Nitekim Fetret devri
sirasinda elden çikan topraklar geri alindigi gibi, 1440'a kadar
Belgrat hariç bütün Sirp topraklari Osmanli hâkimiyetine girmisti.
Fakat Erdel ve Eflâk'ta üst üste gelen bazi küçük bozgunlar Avrupa'da
büyük bir sevinçle karsilanarak, Osmanlilara karsi yeni bir Haçli
seferinin tertip edilmesine cesaret vermisti. II. Murat, Balkanlardaki
Osmanli varligini tehlikeye atmamak için Macarlarla Segedin
Antlasmasini imzaladi (1444) ve bu anlasmadan sonra tahttan feragat
etti. Küçük yastaki oglu II. Mehmet'in hükümdar olmasini firsat bilen
Macarlar anlasmayi bozdu ve yeni bir Haçli ittifaki olusturuldu. II.
Murat yeniden ordunun basina geçerek düsmani Varna Savasi'nda
karsiladi. Macar krali öldürüldü. Haçlilarin lideri durumundaki Jan
Hünyad güçlükle kaçabildi(1444). Çandarli Halil Pasa'nin israriyla
ikinci kez tahta çikan II. Murat, Mora ve Arnavutluk'a sefer düzenledi.
Varna'nin intikamini almak isteyen Jan Hünyad yeniden harekete geçti.
Fakat II. Kosova Muharebesi'nde bir kez daha Sirplar büyük bir
yenilgiye ugratildi (1448). Varna ve Kosova savaslariyla Osmanlilar
Balkanlardaki durumunu iyice güçlendirmis, Bizans'in batidan yardim
alma umutlari ise tamamen ortadan kaldirilmistir. II. Murat 48 yasinda
ölünce II. Mehmet yeniden Osmanli tahtinin sahibi olmus (1451) ve
Osmanli Devleti artik bu dönemde tam bir cihan devleti hâline gelmistir.

» Osmanlı Duraklama Dönemi
» Osmanlı Yıkılış Dönemi
» OsmanLı Dönemi'nden Birkaç Hikaye....
» Osmanlı Ordusu
» Osmanl Yükseliş Dönemi