BeYzAdE_05
Admin
 | Konu: OSMANLI DONANMASI  Ptsi Mart 30, 2009 9:16 am | |
| OSMANLI DONANMASI Osmanli denizciliginin temelinde, Anadolu Selçuklu
Devleti, Aydinogullari ve Karesi Beyligi gibi komsu devlet ve
beyliklerin teknik ve tesirleri bulunmaktadir. Gerçekten, Osmanli
Beyligi gelisip denizlere ulastigi ve kiyi sahibi oldugu zaman, komsu
Türk beyliklerinin gemilerinden istifade etmisti. Nitekim Rumeli'ye de
bu beyliklerin gemileri ile geçmisti. Bununla beraber Osmanlilarin ilk
zamanlarda küçük de olsa Karamürsel, Edincik ve Izmit'te tersane
kurduklari bilinmektedir. Gelibolu'nun fethinden sonra burada bir
tersane kurularak denizcilik yolunda ilk önemli adim atilmis oluyordu.
Bundan baska Saruhan, Aydin ve Mentese beylikleri gibi denizde kiyisi
olan beylikler, Osmanli Devleti'nin idaresine girince, onlarin
tersanelerinden de istifade edilmisti. Böylece daha ilk dönemlerden
itibaren tarih sahnesinde önemli rol alip hizmet yapacak olan muazzam
bir devletin donanmasinin temelleri atilmis oluyordu. Gibbons'un
ifadesine göre, Osmanlilardan önce Ege sahillerine yerlesmis bulunan
Türklerden de Latinler gibi Akdeniz'de korsanlik yâpanlar vardi.
Bunlar, Venedik ve Cenevizlilerin ticareti ile Yunanistan ve adalarda
kalmis olan Latin prenslerinin hakimiyetleri için tehlike teskil etmeye
baslamisti. Bu korsanlar daha sonra Osmanli donanmasinin hizmetine
alinmislardi. Osmanli donanmasi, özellikle Yildirim Bâyezid zamaninda
büyük bir gelisme göstermisti. Bu arada Sakiz ve Egriboz adalari ile
Yunanistan'in dogusuna akinlarda bulunulmustu. Bu yüzden Venedikliler,
Ceneviz gemileri ile birleserek Çanakkale Bogazindan içeri girmislerdi.
Fakat Saruca Pasa komutasindaki on sekiz parçadan meydana gelmis olan
Osmanli donanmasina yenilmislerdi. Buna karsilik Rodos sövalyeleri ve
yeni gemilerle takviye edilen Venedikliler, Osmanli donanmasini maglup
ettikleri gibi onu yakmislardi. Osmanli
donanmasinin ikinci ciddi çatismasi Çelebi Sultan Mehmed zamaninda
meydana gelmisti. Çali Bey komutasindaki Osmanli donanmasi, Ege'de
Naksos dükaligina ait adalari vurduktan sonra 1415'te Venediklilerle
savasti. Bu savasta Çali Bey sehid olmus, donanma da yok olurcasina
zayiat verip maglub olmustu. Bu maglubiyetler, Osmanli denizciliginin
gelismesini yavaslatmissa da, devletin büyüyüp gelismesinde, donanmaya
olan ihtiyaci açikça ortaya koymustur. Bu anlayis, iyi bir donanmaya
sahib olmak için gerekli çalismalarin hizlandirilmasina sebep olmustur.
Nitekim Sultan II. Murad döneminde donanma, Karadeniz'de Trabzon Rum
Imparatorlugu'nu tehdid edecek bir güce ulasmisti. Ayni donanma, Fâtih
Sultan Mehmed zamaninda ve Istanbul'un fethi sirasinda Baltaoglu
Süleyman Bey komutasinda önemli roller oynamisti. Bununla beraber henüz
Venedik donanmasiyla boy ölçüsecek bir güce ulasamamisti. Bu sebeple
Istanbul'un fethini müteakip, donanmanin daha da gelismesi için
çalismalar yapildigi ve hatta Fâtih'in Trabzon seferi sirasinda Osmanli
ordusuna denizden büyük destek sagladigi görülmektedir. Osmanli
harp gemileri, Gelibolu ile Istanbul tersanelerinden baska Karadeniz,
Marmara ve Akdeniz sahillerindeki birçok iskele ve mevkide yapilirdi.
Donanmaya olan ihtiyaç sebebiyle bu hariç tersanelerde yapilacak
gemilerin sayi ve çesitleri, hükümet tarafindan o mahallin kadilarina
bildirildigi gibi bunlarin insa müddeti de tayin edilirdi. Bunlarin
insasi için icab eden malzeme ile mühendis ve ustalar, ya mahallinden
tayin olunur veya gönderilirdi. Onyedinci asrin ortalarina kadar her
sene kirk tane kadirga yapilmasi kanundu. Daha sonraki tarihlerde bu
kanun terk edilerek yavas yavas kalyon tipi gemilerin insasi ehemmiyet
kazanmisti. Osmanlilarin, kurulustan
itibaren XVI. asir sonlarina kadar kullandiklari gemilerin esasini
çekdiri sinifindan gemiler teskil etmekteydi. Kürekle hareket eden
gemiler, genellikle çekdiri sinifindandi. Bununla beraber yelkenli
gemiler de vardi. Buna göre Osmanli donanmasinda biri kürekli ve
yelkenli, digeri de sadece yelkenli olmak üzere iki çesit gemi
bulunuyordu. Çekdirilerin en küçük gemisine Karamürsel, en büyügüne de
Bastarde denirdi. Bastarde, kaptanin bindigi otuz alti oturakli en
büyük savas gemisi idi ki, her oturaginda bes ila yedi kürekçi
bulunurdu. Gemi mevcudu kürekçi, savasçi, topçu vs. ile birlikte sekiz
yüz kadardi. Bunlardan baska gerek ince donanmada, gerekse büyük
donanmada kullanilan gemilerden bazilari sunlardir: Uçurma, Varna bes
çifteleri, Aktarma, Çete kayigi, Celiye, Kütük, Kancabas, Sayka,
Sahtur, Çekelve, Kirlangiç, Firkate, Mavna, Kadirga. Yelkenlerle
hareket eden gemilere gelince bunlar da iki ve üç direkli olarak iki
kisimdi. Salope, Brik ve Uskuna iki direkli; Kalyon, Firkateyn ve
Korvet üç direkli idiler. Kaynak: Osmanli tarihi | |
|
