GERILEME DÖNEMI VE GERILEMEYI DURDURDURMA ÇABALARI 1764
yilinda Rusya, Osmanlilarin toprak bütünlügünü garanti ettigi
Lehistan'i isgal etmis ve kaçan mülteciler Osmanli sinirini geçen
Ruslar tarafindan katledilmistir. Bu olay üzerine Osmanli Devleti
Rusya'ya savas ilân etmistir(1768). Ruslar, Baserabya ve Kirim'i isgal
ettikleri gibi, Ingilizlerin de yardimiyla, Baltik filosonu Akdeniz'e
göndererek, Mora Rumlarini isyana tesvik etmisler ve Çesme'de demirli
Osmanli donanmasini gafil avlayarak, gemileri yakmislardir. Bu arada
Misir'da da bir isyan hareketi baslamistir. Ruscuk ve Silistre
önlerinde Osmanli kuvvetlerinin mevzii basarilar kazanmasinin ardindan
II. Katerina, Lehistan isini halletmeyi plânladigindan Osmanlilarla
anlasma yapmayi kabul etmistir. I.Abdulhamit'in (1773-1789) basa
geçmesinden sonra imzalanan Küçük Kaynarca Antlasmasi ile (21 Temmuz
1774) Kirim Hanligi Osmanlidan kopartilarak sözde bagimsiz bir devlet
olmus, Baserabya, Eflâk, Bogdan Osmanlilarda kalmis, ancak Azak ve
Kabartay bölgesi Rus hâkimiyetine geçmistir. Ruslar bu anlasmayla
Ingiltere ve Fransa'ya taninan kapitülâsyonlari da kazanmis ve her
yerde konsolosluk açma hakkini elde ederek, Osmanlinin iç islerine
karisabilecegi bir ortami kendine hazirlamistir. Nitekim 1783'te
Kirim'i isgal ve ilhak eden Rusya, Karadeniz'e hâkim olarak, sicak
denizlere inme politikasini gerçeklestirme yönünde büyük bir adim
atmis, Ortadokslari himaye bahanesiyle de Balkanlardaki nüfuzunu
kuvvetlendirmistir.
Rusya'nin nihaî
amaci, Istanbul'u ele geçirerek Bizans'i yeniden diriltmek idi. Iste bu
maksatla, Osmanli Devleti'ni taksim etmek üzere Avusturya ile gizli bir
anlasma yapildi. Bu anlasmayi haber alan Osmanli Devleti, Prusya ve
Ingiltere'nin de tahrikiyle Rusya'ya karsi savas açti. Halkin infialine
neden olan Kirim'i geri almak Osmanlinin en büyük arzusuydu. Ancak bu
savasa Rusya'nin müttefiki olan Avusturya'nin da katilmasiyla,
Osmanlilar iki cephede birden mücadele etmek zorunda kaldilar(1788).
Avusturya'ya karsi iki kez savas kazanildi. Belgrat ve Banat ele
geçirildi. Ancak Rusya'ya karsi dogu cephesinde basari saglanamadi. Bu
tarihlerde Osmanli tahtina III. Selim çikmisti (1789-1807). III. Selim
Isveç ile bir anlasma yaparak Rusya'ya karsi bir müttefik kazanmisti.
Ancak Rusya Bükres ile Küçük Eflâk'i almis, ardindan da Belgrat ve
Bender düsmüstü. 1790'da Avusturya Imparatoru II.Joseph ölünce iç
ayaklanmalar bas göstermis ve Fransiz ihtilalinin etkileri bu ülkede de
hissedilmeye baslanmisti. Bunun üzerine yeni Imparator II.Leopold,
Zistovi anlasmasini imzalayarak Osmanlilarla olan savasi sona erdirdi
(1791). Bu anlasma mevcut statükoyu muhafaza eden maddelerden ibaretti.
Rusya ile de, Ispanya'nin araciligiyla Yas Baris Antlasmasi imzalandi
(1792). Rusya'nin savas sirasinda isgal ettigi yerlerden sadece Özi,
anlasmayla verilmis oluyordu. Hem Avusturya hem de Rusya bu
anlasmalarla, Fransa ve Lehistan'daki gelismelere dikkatlerini
verirken, Osmanli Devleti de gerekli islahatlari yapmak için bir
soluklanma zamani bulabilecekti.
Kaynak: Osmanli tarihi
Perş. Nis. 02, 2009 4:32 pm tarafından 
